Rozwój mowy (rozumienie mowy i komunikowanie się za jej pomocą) nigdy nie przebiega w oderwaniu od ogólnego rozwoju psychoruchowego dziecka, czyli procesów poznawczych i rozwoju ruchowego. Prawidłowy rozwój psychoruchowy warunkuje harmonijny rozwój emocjonalny i społeczny. Wszystkie elementy są ze sobą powiązane, współdziałają w sposób bardzo harmonijny, wzajemnie na siebie wpływają i wzajemnie warunkują. Dlatego obserwując swoje dziecko, od pierwszych dni musimy zwracać uwagę na wszystkie elementy związane z jego rozwojem. Powinno nas zaniepokoić duże opóźnienie w pojawieniu się lub brak opisanych poniżej umiejętności.
Rozwój mowy a rozwój dziecka. Jakie są kluczowe etapy rozwoju mowy?
Pierwszy rok życia
1. Siódmy miesiąc:
– samodzielne siedzenie bez podparcia,
– swobodne odwracanie głowy w kierunku bodźca,
– zdolność wykonywania ruchów w pozycji siedzącej,
– utrzymywanie sztywnej główki w pozycji pionowej,
– w pozycji stojącej podejmuje pierwsze próby stawiania kroczków,
– przekładanie zabawki z rączki do rączki, utrwalanie umiejętności chwytania i manipulowania jedną ręką
– utrzymujący się odruch Babińskiego – podczas drażnienia podeszwy stopy, powinny wszystkie palce stopy zwinąć się w stronę podeszwy,
– pełzanie,
– oglądanie przedmiotów podczas manipulowania nimi, spoglądanie za przedmiotem, który spadł ze stołu,
– szukanie źródła dźwięku przez odwrócenie głowy,
– manipulowanie przedmiotami w celu wydobycia nowych dźwięków,
– powtarzanie sylab języka, który słyszy,
– gaworzenie samonaśladowcze – słuchanie i powtarzanie dźwięków, które samo wytwarza,
– płacz, gaworzenie w celu przyciągnięcia uwagi.
2. Dwunasty miesiąc:
– samodzielne chodzenie,
– chwyt pęsetowy przy chwytaniu przedmiotów,
– poszukiwanie przedmiotu, który zniknął z pola widzenia,
– odwracanie kartek książki, oglądanie i pokazywanie obrazków,
– dotykanie palcem wskazującym szczegółów zabawek,
– pociąganie za sznurek, by przyciągnąć przedmiot,
– kontrolowanie wzrokiem czynności wykonywanych przy użyciu narzędzi: łyżki, grzebienia, kredki,
– wkładanie małych przedmiotów do dużych,
– rozumienie emocjonalnie zabarwionych wypowiedzi rodziców,
– poruszanie się w rytm muzyki,
– słuchanie i rozpoznawanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych i pierwszych wyrazów,
– rozumienie popartych gestem wypowiedzi słownych,
– rozumienie prostych poleceń, niektórych nazw przedmiotów, osób, czynności,
– samodzielne wypowiadanie kilku wyrazów,
– powtarzanie wyrazów i słów wypowiedzianych przez dorosłego,
– naśladowanie ruchów,
– zabawy przy muzyce, próby rysowania,
– gest wskazywania palcem, pole wspólnej uwagi, zachowania intencjonalne,
– inicjowanie kontaktu z wieloma osobami z otoczenia.
Drugi rok życia:
– przysiad, kopanie piłki, wspinanie się, rzucanie piłki, bieganie, wchodzenie po schodach, próby samodzielnego rozbierania się, podskakiwanie, pierwsze próby jazdy na rowerku,
– nieporadne posługiwanie się łyżką lub widelcem, picie z kubka, dopasowywanie kształtów do odpowiednich otworów, rysowanie (bazgranie), odkręcanie pokrywek, budowanie szeregów i wieży z 6 klocków,
– dobieranie par: przedmiot i odpowiadający mu obrazek, dobieranie identycznych obrazków, dobieranie części obrazka do całości, dobieranie par zabawek,
– identyfikowanie i różnicowanie nowych wyrażeń dźwiękonaśladowczych, identyfikowanie i różnicowanie słów, identyfikowanie i różnicowanie melodii oraz słów piosenek, próby “gry” na instrumentach muzycznych,
– pojawienie się wypowiedzi dwuwyrazowych, stały wzrost słownictwa,
– rozumienie prostych zdań – głównie poleceń i zakazów,
– umiejętność dzielenia uwagi z dorosłymi, zwracania ich uwagi na przykład na przedmioty, czynności,
– naśladowanie czynności wykonywanych przez dorosłych, zabawy równoległe z rówieśnikami, wzrost zainteresowania rówieśnikami.
Trzeci rok życia:
– stopniowe przyswajanie reguł pozwalających funkcjonować w grupie, rozwój rozumienia językowych zasad społecznych, rozwój rozumienia słownictwa nazywającego emocje,
– początki zabawy tematycznej, powtarzanie sekwencji czynności,
– stały wzrost słownictwa, wzrost sprawności komunikacyjnej i społecznej, rozwój konstrukcji składniowych, budowanie zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie,
– identyfikowanie i różnicowanie nowych słów, powtarzanie melodii, słuchanie tekstów pisanych,
– rozumienie dłuższych wypowiedzi,
– układanie figur w konturach, układanie obrazków w konturach, składanie obrazków z części, klasyfikowanie (według barwy, kształtu, kryterium użycia), naśladowanie wzorów, naśladowanie sekwencji,
– sprawne chodzenie i bieganie, pewne trzymanie przedmiotów podczas chodzenia, rzucanie, kopanie, łapanie piłki, jazda na trójkołowym rowerku, samodzielne zdejmowanie i wkładanie niektórych części garderoby,
– rysowanie pionowej i poziomej linii prostej, krzyżyka oraz koła, budowanie wieży z ośmiu klocków, posługiwanie się łyżka, widelcem, kubkiem, samodzielne wykonywanie podstawowych czynności higienicznych, wkładanie klocków różnego kształtu do właściwych otworów.
Jakie sygnały powinny niepokoić rodziców?
U prawidłowo rozwijającego się dziecka, w rozwoju mowy mogą zachodzić procesy fizjologiczne, które nie powinny nas niepokoić.
Dziecko do pięciu lat:
dziecko może wymieniać głoski:
– sz, ż, cz, dż na s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź
– s, z, c, dz na ś, ź, ć, dź
Dziecko do ośmiu lat:
Dziecko może wymieniać “r” na “l” ale tylko pod warunkiem, że inne głoski są poprawnie wymawiane.
Intuicja rodziców jest najczulszym “barometrem” odnośnie dziecka, jednak opóźnienia w rozwoju mowy zawsze są poważnym sygnałem, który należy sprawdzić!
Zachęcam do skontaktowania się ze mną przez internet lub telefon. Jako logopeda z wieloletnim doświadczeniem chętnie omówię rozwój umiejętności językowych i wsparcie potrzebne dla waszego dziecka. Terapia logopedyczna online to jedna z ciekawszych rozwiązań, z której możesz skorzystać, aby pomóc Twojemu dziecku.